بسم اللّه‌ الرحمن الرحيم عظمت تحولات روحى ملت از آداب عبوديت؛ اين است كه جز قدرت حق قدرتى را نپذيرند و جز ثناى حق و آنكه از اولياى حق است ثناى كسى را نگويند. ما بندگانى هستيم كه هيچ نداريم و هيچ نيستيم و هر چه هست قدرت الهى است. معجزه‌هايى كه در اين نهضت واقع شد همه از جانب خداى تبارك و تعالى بود، و بشر كوچكتر از آن است كه بتواند اين معجزه‌ها را انجام دهد. تحولات روحى كه در اين مدت قليل براى ملت ما پيدا شد، تحولات قلبى، تحولات روحى، تحولات ارادى؛ هيچ كس نمى‌توانست اين تحولات را ايجاد كند. آنچه كه عظمت دارد اين تحولات روحى است كه در ملت پيدا شده، و او بالاتر از اين پيشبرد و پيروزى است كه ملت ما پيدا كرد. ملتى بود كه در فكر سرنوشت خودش نبود، هر كس مشغول كارى بود و آنچه مطرح نبود مسائل اجتماعى كشور بود؛ در مدت كمتر از دو سال يك تحول پيدا شد كه تمام قشرهاى ملت افكار سياسى پيدا كردند. مجالسى كه صرف مى‌شد در امورى كه بيهوده بود، حالا صرف مى‌شود در امورى كه سرنوشت ساز است. خواهرهاى ما كه اشتغال به مسائل ديگر داشتند، الآن همدوش با برادرها و مقدّم بر آنها به سرنوشت ملت و به سرنوشت كشور خودشان فكر مى‌كنند؛ طرح مى‌دهند، فكر مى‌كنند؛ انتقاد مى‌كنند. اين تحولى است كه خداى تبارك و تعالى ـ كه مقلِّب القلوب است ـ ايجاد كرد. تحول مهم ديگر، تحولى بود كه از ضعف به قوت كشور ما را كشاند. كراراً گفتم اين را كه يك پاسبان در بازار بزرگ ايران ـ كه تهران است ـ اگر مى‌آمد و مى‌گفت بايد بيرق بزنيد، كسى به خود اجازه نمى‌داد، فكر نمى‌كرد كه مى‌شود مقابل او ايستاد. همين ملت با همين ضعف در ظرف يك سال و چندى به خيابانها ريخت و گفت ما شاه را نمى‌خواهيم؛ ما اَبَرقدرت‌ها را محكوم مى‌كنيم. اينهايى كه از يك پاسبان مى‌ترسيدند از توپ و تانك و مسلسل هراس نداشتند، خانمهايى كه در قبل وضعشان يك نحو ديگرى بود و رژيم آنها را به يك مسائل ديگرى مشغول كرده بود، متحوّل شدند به كسانى كه در مقابل رژيم ايستادند و با برادرها همدوش بلكه مقدّم در اين نهضت شركت كردند و اين تحولها، تحولهاى اعجازآميز بود. حس تعاون در همۀ ملت از آن طرف، تحول ديگرى پيدا شد: امروز يك دسته از جوانها، زن و مرد، از اروپا آمدند پيش من و گفتند ما آمديم براى اينكه در روستاها برويم و به مردم خدمت بكنيم. جوانهايى كه سابق در مسائل ديگر فكر مى‌كردند امروز در اين جور مسائل فكر مى‌كنند. مى‌آيند، از اروپا مى‌آيند، از خارج مى‌آيند، زن و مردشان مى‌آيد براى اينكه در روستاها بروند و كمك كنند به روستاييها. چنانچه از داخل، از دانشگاه، طبيب، مهندس، خانمها، همه مى‌روند در اين روستاها و كمك مى‌كنند. اين حس تعاون يك حسى است كه ـ يك تحولى است ـ كه اعجاز آميز است و آنچه كه هست خداى تبارك و تعالى انجام داده است. همه چيز را از خدا بدانيد، ما بندۀ ضعيفى هستيم كه هيچ نيستيم، هر چه هست او است؛ و هر چه داريم از او داريم، و پيروزى ما به دست او واقع شد. ما كه هيچ در دستمان نبود و پيروز بر همه چيز شديم با ارادۀ حق تعالى بود. آزادى؛ هديه‌اى الهى اين ارادۀ حق تعالى دنبال اينكه شما اجتماعتان، اجتماع اسلامى بود: يَدُاللّه‌ِ مَعَ الجَمَاعَةِ. ¹

اجتماع، اجتماع اسلامى بود و قيام، قيام انسانى ـ اسلامى بود و خداوند به شما آزادى را هديه داد؛ براى اينكه براى او قيام كرديد. اين قيامى كه براى اوست حفظ كنيد. مادامى كه براى او كار كنيد، اجتماعتان براى او باشد پيروز هستيد و من اميدوارم كه اين اجتماعات شما تا آخر محفوظ باشد و براى خدا باشد. خداوند همۀ شما را سعادتمند كند خداوند كشور شما را مستقل و آزاد كند و آزادى را از كشور شما نگيرد. والسلام عليكم و رحمة اللّه‌ و بركاته

1. - حديث نبوى، صحيح ترمذى، ج 3، ص 316: «دست خداوند با جماعت است».