مصاحبه‌كننده: خبرنگار انگليسى روزنامۀ اكونوميست سؤال: [در رأس دولت ايران، براى شما چه كسى يا چه حزبى قابل قبول خواهد بود؟] جواب: آنچه مهم است بايد رئيس حكومت و همۀ آنها كه زمام امور را در دست دارند مورد قبول ملت باشند و عميقاً معتقد به اسلام و متعهد به اجراى آن؛ و من مانند يك فرد رأى خود را به افراد مورد اعتماد خواهم داد. ــ [آيا شما انتظار انتخابات عمومى پس از سقوط يا خروج شاه را داريد؟] ــ يكى از مهمترين وظايف اوليۀ جمعى كه پس از سقوط شاه مسئوليت امور را به دست مى‌گيرند، فراهم كردن شرايط انتخابات آزاد است كه به هيچ وجه اِعمال قدرت و نفوذ از هيچ طبقه و گروهى در انتخابات نباشد. ــ [شما دربارۀ اصلاحات ارضى، داراييهاى خصوصى شاه چه احساس مى‌كنيد؟ آيا شما سياست توزيع املاك را ادامه مى‌دهيد؟ آيا شما طرفدار دارايى خصوصى هستيد؟] ــ اصلاحات ارضى شاه، همچنان كه از اول معلوم بود و بعداً هم عملاً براى همه روشن شد، چيزى جز نابودى كشاورزى نبود؛ كه در نتيجۀ آن ساليانه قسمت مهمى از پول نفت صرف خريد مواد غذايى از خارج و عمدتاً از امريكا شد. ولى ما هرگز اين اراضى را به مالكين برنمى‌گردانيم؛ زيرا آنها نه در تصاحب زمينها و نه در مورد منافع آنها رعايت ضوابط اسلامى را نكرده‌اند؛ ولى اين اراضى را باير هم نمى‌گذاريم و با تأمين بهترين وسايل كشاورزى و ساير هزينه‌هاى آن، كشاورزان را حمايت مى‌كنيم. و اما در مورد داراييهاى خصوصى؛ اين مسلّم است كه مورد قبول اسلام است وليكن مجموعۀ قواعد اسلامى در مسائل اقتصادى، هنگامى كه در كل پيكرۀ اسلام به صورت يك مكتب منسجم ملاحظه شود و همه جانبه پياده شود، بهترين شكل ممكن خواهد بود؛ هم مشكل فقر را از ميان مى‌برد و هم از فاسد شدن يك عده به وسيلۀ تصاحب ثروت جلوگيرى مى‌كند و در نتيجه كل جامعه را از فساد حفظ مى‌كند و هم مانع رشد استعدادها و شكوفايى قدرت ابتكار و خلاقيت انسانها نمى‌شود. و جامعيت و همه جانبه بودن قوانين اسلام آنچنان است كه اگر كسى آن را بشناسد، معترف خواهد شد كه از حد و مرز فكر بشر بيرون است و ممكن نيست زاييدۀ قدرت علمى و تفكر انسان باشد. ــ [آيا شما قراردادهايى را كه با كشورهاى خارجى امضا شده حفظ خواهيد كرد يا تضمين خواهيد كرد؟ قراردادهاى دفاعى و قراردادهاى مربوط به نيروگاهها، ساختن راه و راه‌آهن؟] ــ اولاً ما از مضمون و مواد مندرج در اين قراردادها اطلاعى نداريم. يعنى رژيم شاه هرگز ملت را از مفاد اين قراردادها مطلع نكرده و از مردم ايران مخفى نگاه داشته است؛ وليكن حكومت آينده آنها را مجدداً مورد بررسى قرار مى‌دهد و از آنها آنچه را با منافع و مصالح ملت ما موافق نباشد لغو مى‌كند. ولى ما در نوسازى كشور از همۀ امكاناتى كه دولتهاى خارجى مايل باشند در اختيار ما بگذارند، با حفظ آزادى و استقلال كشور بر اساس احترام متقابل، از آن امكانات استفاده مى‌كنيم و قراردادهايى منعقد مى‌نماييم. ــ [آيا شما مى‌خواهيد ماندن تكنيسينها و مستشاران را در ايران ببينيد؟ مستشارانى از امريكا (45000 نفر)، آلمان غربى (13000 نفر)، بريتانيا (1000 نفر)، فرانسه (7500 نفر) و ژاپن (7000 نفر).] ــ در مورد هر يك از اين گروهها و نقش آنها در ايران و ميزان احتياج كشور به آنها، حكومت آينده مطالعه و بررسى مى‌كند و تصميم مى‌گيرد. حكومت آينده هيچ تعهدى جز در برابر ملت و حفظ منافع و مصالح آنها ندارد. ــ [شما اخيراً (اوايل دسامبر 78) اظهار داشتيد كه: «تمام قراردادهايى كه عليه منفعت ملى باشد به رسميت شناخته نخواهد شد»؛ منظورتان كدام قراردادهاست؟ و «منفعت ملى» را چطور تعريف مى‌كنيد؟] ــ تصور نمى‌كنم وقتى گفته مى‌شود منافع ملت، ابهامى در آن باشد. مثلاً امروز هيچ ايرانى ترديد ندارد در اينكه قرارداد خريد ميلياردها دلار اسلحه و ساختن پايگاه نظامى براى امريكا از پول نفت ايران و حضور هزاران مستشار نظامى امريكايى در ايران با هزينه‌هاى سرسام‌آور آن، به نفع ملت ايران نيست و اينگونه قراردادها كه به دست شاه با دولتهاى خارجى منعقد شده است كم نيست. ــ [آيا شما ترتيبات يا قراردادهاى بازرگانى، تجارتى و داد و ستد فعلى را با غرب ادامه خواهيد داد؟ سياست تجارتى شما چيست؟] ــ ما همان طور كه از توليدات داخلى كشور به هر دولتى كه مشترى آن باشد مى‌فروشيم و صادر مى‌كنيم، همان طور هم هرچه را كه در داخل به آن نياز داشته باشيم از خارج مى‌خريم. ولى در همۀ اين تجارتها بر مبناى دو طرف مساوى عمل خواهيم كرد و حاضر نيستيم كه دولتى بخواهد مبادلات اقتصادى را اهرمى براى نفوذ سياسى و تحميل اغراض استعمارگرانۀ خود قرار دهد. ــ [چرا شما از روابط شاه با امريكا و غرب انتقاد مى‌كنيد؟] ــ ما با مأموريت شاه از طرف قدرتهاى استعمارگر ـ براى تأمين منافع آنها و نابودى كشور به قيمت حفظ تاج و تخت لرزان و حكومت غير متكى به ملت ـ مخالف هستيم. ما با روابط شاه با خارج، كه به قيمت از بين رفتن استقلال كشور و آزادى ملت ما شده است، مخالفيم. ــ [نقش ارتش را در جمهورى اسلامى چگونه مى‌بينيد؟] ــ هيچ كشورْ بى‌نياز از نيروى نظامى و ارتش نيست ولى ارتش بايد پاسدار استقلال و امنيت كشور باشد نه حافظ يك ديكتاتورى مستبد، و مطرود تمامى ملت و مأمور قتل عام فرزندان كشور. ــ [نظر شما دربارۀ رهبرى ارتش در حال حاضر چيست؟] ــ امروز ارتش از خود استقلالى ندارد. رهبرى ارتش ايران امروز به دست چند صاحب‌منصب و مأمور شاه زير نظر مستشاران خارجى است. ــ [نظر شما دربارۀ دكتر شاپور بختيار چيست؟] ــ دولت او، مانند دولتهاى گذشتۀ شاه، غير قانونى است و از طرف ملت محكوم است. ــ [آيا شما قصد داريد كه «حزب توده» را پيش يا پس از برقرارى يك جمهورى اسلامى، قانونى سازيد؟] ــ امروز هيچ دسته‌اى در ايران به اندازۀ «حزب توده» منفور نيست؛ سوابق بسيار بدى در ايران دارد. ــ [چگونه شما قصد داريد تشكيل اين جمهورى را با رفراندم به انجام رسانيد؟] ــ اصل لزوم تشكيل جمهورى اسلامى را ملت ايران در رفراندم تاسوعا و عاشورا در سراسر كشور اعلام كرده‌اند و پس از سقوط شاه، نمايندگان ملت در مجلسْ مراحل قانونى آن را انجام خواهند داد و قانون اساسى اين جمهورى را تدوين و تكميل خواهند كرد. ــ [آيا شما قصد داريد كه آزادى سخن، آزادى اجتماعات و آزادى مطبوعات و آزادى عبادات را تضمين كنيد؟] ــ ما به خواست خداى تعالى در اولين زمان ممكن و لازم برنامه‌هاى خود را اعلام خواهيم نمود. ولى اين بدان معنى نيست كه من زمام امور كشور را به دست بگيرم و هر روز نظير دوران ديكتاتورى شاه، اصلى بسازم و على‌رغم خواست ملت به آنها تحميل كنم. به عهدۀ دولت و نمايندگان ملت است كه در اين امور تصميم بگيرند؛ ولى من هميشه به وظيفۀ ارشاد و هدايتم عمل خواهم كرد. ــ [آيا شما آمادگى داريد كه يك كمونيست يا وزيرى با گرايشات كمونيستى را در يكى از مقامات، دفاع ملى، امور داخلى يا روابط خارجى ببينيد؟] ــ اگر ملت به جمهورى اسلامى رأى داده‌اند ديگر وزير غير مسلمان را نخواهند پذيرفت. ــ [آيا شما قصد تحريم نفت براى امريكا و متحدانش را داريد؟ و اگر چنين است كجاها را براى صدور نفت ايران در نظر خواهيد گرفت؟] ــ ما تا رفتن شاه از صدور نفت به خارج جلوگيرى مى‌نماييم. بعد از رفتن شاه به هر كشورى كه مايل باشيم نفت را مى‌فروشيم و در مقابل، پول مى‌گيريم نه اسلحه. ــ [نقش روحانيت و رهبران مذهبى را در دولت آينده چگونه مى‌بينيد؟ و روابط شما با قدرتهاى عادى غير نظامى چگونه خواهد بود؟] ــ روحانيون در حكومت آينده نقش ارشاد و هدايت دولت را دارا خواهند بود. ــ [آيا كسانى از اطرافيان شما هستند كه همدردى و علاقه به كمونيسم و سوسياليسم ماركسيستى داشته باشند؟] ــ خير! ابداً! هرگز! ــ [نظر شما دربارۀ اتحاد جماهير شوروى و اقليتهاى مسلمان در آسياى مركزى چيست؟] ــ اتحاد جماهير شوروى هم يكى از كشورهايى است كه منابع كشور ما را به تاراج مى‌برد؛ او گاز ايران را مى‌برد، او هميشه طرفدار شاه بوده است. ما به تمام اقليتهاى مذهبى احترام مى‌گذاريم، در هر كجا كه باشند. ــ [سياست شما نسبت به روسيه چيست؟ احساسات شما دربارۀ ماركسيسم روسى چيست؟] ــ سياست ما نسبت به روسيه مثل سياست ما نسبت به امريكا و ساير كشورهاست. ما براساس احترام متقابل به تمام كشورها احترام مى‌گذاريم. ــ [احساسات شما دربارۀ برقرارى دولت انقلابى در افغانستان چيست؟ همچنين ارتباطش با ايران؟] ــ افغانستان كشورى است كه در همسايگى ما واقع است و مسلمان است. ما با ملت افغانستان روابط دوستانه داريم. آنان برادران ما هستند. ــ [آيا شما اسلام و ماركسيسمِ منكر خدا را سازگار مى‌بينيد؟] ــ خير! به هيچ وجه! ــ [آيا شما مشتاق پستى براى خودتان در دولت آينده هستيد؟] ــ خير.