مصاحبه كننده: خانم اليزابت تارگود، خبرنگار روزنامه انگليسى گاردين سؤال: [آيا حضرت آيت‌اللّه فكر مى‌كنند كه شاه به عنوان رئيس قواى مسلح بتواند از مبارزات حاضر بر ضد حكومتش جان سالم بدر برد (باقى بماند)؟ اگر نه، چرا؟] جواب: خير، سلطنت شاه و خاندان پهلوى بر ملت ما تحميل شده است. فرماندهى كل قواى مسلح بودن شاه نيز بر ارتش تحميل شده است. شاه به هيچ وجه معرف واقعى ارتش نيست. رژيم در طى پنجاه سال گذشته از ارتش و نيروهاى انتظامى براى سركوبى ملت استفاده كرده است. اميد مى‌رود كه ارتش به خود آيد و به جنبش ملت بپيوندد. من مطمئن هستم كه شاه از اين مبارزات كنونى عليه خود و سلطنت خاندانش جان سالم بدر نخواهد برد. ــ [در تحت چه شرايطى حضرت آيت‌اللّه بازگشت به ايران را مورد بررسى قرار خواهند داد؟ آيا با وجود شاه، تنها به عنوان پادشاه بر موازين قانون اساسى ـ سلطان نه حاكم ـ موافقيد؟ آيا حضرت آيت‌اللّه مى‌توانند بيشتر توضيح فرمايند؟] ــ با توجه به تجارب تلخ گذشتۀ ملت ما از اين خاندان، هيچ گونه راه‌حلى در چهارچوب شاه سلطنت كند و نه حكومت، قابل قبول نخواهد بود. على‌الاصول ما با رژيم سلطنتى مخالف هستيم. و بازگشت به ايران، بستگى به پيشرفت اهداف جنبش دارد. فعلاً قرار بر رفتن به ايران را ندارم. 1
ــ [آيا خود شاه يا اعضاى ديگر دولتش ـ به طور مثال اردشير زاهدى 2
ـ سعى به نزديك شدن و ملاقات با حضرت آيت‌اللّه كرده‌اند؟ آيا هيچ نكته‌اى به عنوان اساس احتمالى مذاكره با حضرت آيت‌اللّه پيشنهاد شده است؟] ــ خير. ــ [آيا هيچيك از مخالفين دستگاه، كوششى به عنوان ميانجى بين حضرت آيت‌اللّه و شاه كرده‌اند؟ براى مثال مهندس بازرگان و يا دكتر كريم سنجابى. اگر بله، نتيجۀ اين ميانجيگرى چه بوده است؟] ــ خير، هرگز. ــ [آيا هيچ فردى را در داخل ايران، حضرت آيت‌اللّه به عنوان نخست وزير قابل قبول، مورد بررسى قرار خواهند داد؟ اگر آرى، چه كسى؟] ــ در چهارچوب نظام سلطنتى، هيچ فردى را به عنوان نخست وزير تأييد نخواهم كرد. ــ [حضرت آيت‌اللّه فرموده‌اند كه هيچ راه‌حلى براى ايران نيست مگر سرنگونى سلسلۀ پهلوى. آيا حضرت آيت‌اللّه در حال حاضر براى سرنگونى شاه كارى مى‌كنند؟ اگر آرى، اساس كار خود را چگونه قرار داده‌ايد؟ به طور مثال آيا براى اين كار، روشهايى طرح شده است، نقشه متديك هست؟] ــ نهضت عظيم كنونى ملت ما، عليه شاه و نظام سلطنتى است. بنابراين، در جهت سرنگونى اين رژيم مبارزه مى‌شود. رهنمود ما بر ايجاد وحدت كلمه در ميان همۀ اقشار جامعه است. روشهاى مبارزه را مردم خود يافته‌اند و مى‌يابند. رهنمودهاى اصلى از جانب ما، به موقع خود به عمل مى‌آيد. در صورت عدم كفايت روشهاى فعلى، اتخاذ روشهاى ديگر مورد مطالعه قرار خواهد گرفت. ــ [براى رفتن شاه، چگونه تداركاتى در دراز مدت ديده شده است؟ آيا جوانان احتمالاً براى پستهاى بالا مورد نظر قرار گرفته‌اند، يا حضرت آيت‌اللّه مى‌توانند روى حمايت دولت امروز حساب كنند؟ در چنين جستجويى وفادارى در مرحلۀ نخست قرار خواهد گرفت يا قابليت؟] ــ در ايرانى، چه در داخل و چه در خارج، استعدادهاى بسيار وجود دارد كه حكومت شاه مانع از بروز آنها مى‌شود. اين استعدادها، بر اساس لياقت و وفادارى به اسلام و ملت به كار دعوت مى‌شوند. ــ [حضرت آيت‌اللّه به مدت طولانى از سياستهاى شاه انتقاد كرده‌اند، در چه حدودى سياستهاى خود ايشان نسبت به موارد زير، با سياستهاى شاه فرق خواهد كرد؟ الف) اجتماعى: آيا قوانين اسلامى به مورد اجرا گذارده مى‌شود؟ و چه فرقى در زندگى روزمره نسبت به قوانين حاضر پيش خواهد آمد؟ در تحت لواى حكومت اسلامى، آيا حضرت آيت‌اللّه مى‌توانند به طور دقيقتر اين مفهوم را شرح دهند كه آيا زنها قادر خواهند بود به طور آزادانه بين حجاب و لباس غربى حق انتخاب داشته باشند؟ آيا سينماها مى‌توانند به وجود خود ادامه دهند؟ اگر آرى، چگونه فيلمها انتخاب خواهند شد؟ آيا مشروبات الكلى ممنوع خواهد شد؟ در آخر آيا ايران، يك عربستان سعودى يا ليبى ديگر خواهد شد؟ ب) دفاع و خارجه و نفت: حضرت آيت‌اللّه به طور دائم، نقش خارجيها را مورد انتقاد قرار داده‌اند، به طور اخص امريكا را. در ايران به طور دقيق چگونه تغييراتى شما مايليد در رابطه با نفوذ خارجى در صادرات نفت و واردات و خريد اسلحه ببينيد؟ ج) امنيت داخلى: ساواك در اصل براى تضمين امنيت داخلى عليه تحريكات داخلى به وجود آمد. آيا آيت‌اللّه ساواك را منحل خواهند كرد؟ و اگر چنين است، چه نيروهايى را در نظر داريد كه جانشين نيروهاى امنيتى بنماييد؟] ــ الف) اجراى حدود در اسلام، موكول به تحقق شرايط و مقدمات بسيار است و بايد جهات بسيارى را از روى كمال عدالت و توجه به اينكه اسلام در كليت خود اجرا گردد، در نظر گرفت. اگر اين امور در نظر گرفته شوند، ملاحظه خواهد شد كه مقررات اسلامى كمتر از هر مقررات ديگرى خشونت‌آميز است. زنان در انتخاب فعاليت و سرنوشت و همچنين پوشش خود با رعايت موازين آزادند. و تجربۀ كنونى فعاليتهاى ضد رژيم شاه نشان داده است كه زنان بيش از پيش آزادى خود را در پوششى كه اسلام مى‌گويد يافته‌اند. ما با سينماهايى كه برنامه‌هاى آنها فاسد كنندۀ اخلاق جوانان و مخرب فرهنگ اسلامى باشد مخالفيم. اما با برنامه‌هايى كه تربيت كننده و به نفع رشد سالم اخلاقى و علمى جامعه باشد موافق هستيم. مشروبات الكلى و الكليسم و ساير مخدرات كه مضرّ به حال جامعه مى‌باشند، جلوگيرى خواهد شد. حكومت جمهورى اسلامى مورد نظر ما، با هيچيك از رژيمهاى مزبور (عربستان سعودى و ليبى) منطبق نخواهد بود. ب) روابط ما با تمام خارجيها بر اساس اصل احترام متقابل خواهد بود. در اين رابطه، نه به ظلمى تسليم مى‌شويم و نه به كسى ظلم خواهيم كرد. و در زمينۀ تمام قراردادها، ما بر اساس مصالح سياسى، اقتصادى، اجتماعى و فرهنگى ملت خودمان عمل خواهيم كرد. ج) بله، ما ساواك و تمامى سازمانهاى امنيتى ضد مردمى را منحل خواهيم كرد. آگاهى مردم و مشاركت و نظارت و همگامى آنها با حكومت منتخب خودشان، خود بزرگترين ضمانت حفظ امنيت در جامعه خواهد بود. ــ [آيت‌اللّه، فرموده‌ايد كه خواهان قدرت شخصى نيستيد. فرض كنيم كه حضرت آيت‌اللّه يك روز كه شاه رفته باشد به ايران مراجعت بفرماييد. در آن صورت، خلأ قدرت سياسى را چگونه پرخواهيد فرمود؟ نظر شما دربارۀ امكان يك كودتاى نظامى چيست؟] ــ با رفتن شاه، خلأ قدرت سياسى به وجود نخواهد آمد. ادامۀ حكومت شاه خود ايجاد خلأ قدرت سياسى كنونى را در ايران نموده است. عمر دوران راه حل با كودتاى نظامى، پايان يافته است. اگر خارجيان اين كودتا را انجام دهند، ارتش ايران بيش از پيش به يك ارتش وابسته و اشغالگر تبديل خواهد شد و اين امر، خلأ قدرت سياسى كنونى ايران را تشديد خواهد نمود. ــ [حضرت آيت‌اللّه خواهان سرنگونى رژيم سلطنتى موجود و جانشين شدن يك جمهورى هستيد. چه نوع جمهورى در نظر داريد؟ مثل سيستم امريكايى يا فرانسوى. 3
] ــ ما خواهان استقرار يك جمهورى اسلامى هستيم و آن حكومتى است متكى به آراى عمومى. شكل نهايى حكومت با توجه به شرايط و مقتضيات كنونى جامعۀ ما، توسط خود مردم تعيين خواهد شد. ــ [آيا حضرت آيت‌اللّه با اين موضوع موافق هستند كه در ايران معروفيت و محبوبيت حضرت آيت‌اللّه در بين جوانان ايرانى براى آن است كه شما تمامى آن چيزهايى را كه شاه فاقد است معرفى مى‌نماييد؟] ــ مسألۀ مقايسۀ دو شخص مطرح نيست. مسئله، آگاهى و بيدارى سياسى مردم ما و هويت اسلامى آنها و معيارهاى اسلامى است. هركس بر اساس اين معيارهاى اسلامى با مردم حركت كند، مورد قبول و محبوبيت مردم خواهد بود. ــ [در مورد كمونيستها: آيت‌اللّه به شناخت عليه كمونيستها مشهور است ـ كمونيستها را مورد اعتماد نمى‌داند ـ اما كمونيستهاى جوان كه در تهران هستند، اين روزها ـ نه اجباراً توده‌اى كه دنبال روى خواسته‌هاى بخصوصى هستند ـ به خاطر اينكه آنها قبول ندارند كه يك نفر چه شاه و چه خمينى، تنها كار كند، خواستارند كه يك حكومت ملى براى مردم تشكيل شود. آيا آيت‌اللّه فكر مى‌كنند كه مى‌توانند اين خواسته را اجرا كنند؟ و اگر چنين است چگونه؟ يا بهتر گفته شود: آيا خمينى حزب كمونيست را دائماً غير قانونى مى‌داند؟] ــ در اسلام معيار، رضايت خداست و نه شخصيتها. ما شخصيتها را با حق مى‌سنجيم، و نه حق را با شخصيتها. معيار، حق و حقيقت است. برخلاف اسلام، كمونيستها شخصيت را بت و قدرت را در او متمركز مى‌سازند. حكومت اسلامى ما متكى به آراى عمومى خواهد بود. و همۀ احزابى كه براى مصالح ملت ما كار كنند، آزاد خواهند بود. ــ [چه چيز باعث شد كه آيت‌اللّه نجف را ترك كنند؟ آيا فكر مى‌كنند كه عراقى‌ها با تهران توافق كرده بودند؟ و اگر چنين است، آيا مى‌توانيد شرح دهيد؟] ــ ظاهراً شاه ايران، دولت عراق را تحت فشار قرار داد كه مانع فعاليتهاى سياسى من و انجام وظايفى كه بر عهده دارم بشود. لذا من عراق را ترك كردم. ــ [تحت چه ضابطه‌اى آيت‌اللّه در پاريس زندگى مى‌كنند؟ آيا نقشه دارند در پاريس بمانند؟ و اگر نه، به كجا خواهند رفت؟ آيا كشورهاى ديگر، خصوصاً الجزاير و سوريه، پيشنهادهايى براى پذيرايى آيت‌اللّه را كرده‌اند؟ آيا آيت‌اللّه مى‌توانند پيشگويى كنند چگونه وجود ايشان در پاريس ممكن است اثرى در برنامۀ ايران و فرانسه در خصوص قرارداد پايگاه اتمى و قرارداد متروى تهران داشته باشد؟ و اين عوض شدن برنامۀ آبادانى، چه درسى براى غرب مى‌تواند باشد؟] ــ توقف من در فرانسه موقتى است. تنها ضابطۀ توقف من در هر كجا كه باشد، امكان انجام وظايفم هست. با توجه به اين توضيح، رابطه‌اى بين حضورم در فرانسه و مسائل مربوط به روابط ايران و فرانسه فعلاً مطرح نيست. ــ [در چه آيندۀ نزديكى، شاه سقوط خواهد كرد؟] ــ اين مسئله مطلبى نيست كه بتوانيم پيش‌بينى كنيم. اما بر حسب قراين خيلى دير نيست. ــ [آيا آيت‌اللّه جهاد مسلحانه را به عنوان وسيلۀ مبارزۀ خود مورد توجه قرار خواهند داد؟] ــ اميدوارم كار به جهاد مسلحانه نرسد و همين‌طور كه ملت عمل مى‌كند مسائل حل شود و مقصد ملت، كه رفتن رژيم و برقرارى حكومت اسلامى است، تحقق پيدا كند. لكن اگر مسائل خيلى طول كشيده و پيچيده شود، ممكن است در آن تجديد نظر نماييم. ــ [بنابراين، شما همين روشهاى مسالمت‌آميز و بدون خونريزى را ترجيح مى‌دهيد؟] ــ بله. ــ [پس از رفتن شاه، در موقع برگشتن به ايران، آيا خود شما رهبر جمهورى اسلامى نخواهيد بود؟] ــ من خود نمى‌خواهم حكومت را در دست بگيرم. اما مردم را براى انتخاب حكومت، هدايت خواهم كرد و شرايط آن را به مردم اعلام مى‌كنم.
عنوان :
وضع سلطنت
مرجع :
صحیفه امام (۴) صفحه ۲۶۹
مکان :
پاریس، نوفللوشاتو
تاریخ :
۱۳۵۷-۰۸-۱۰